Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ανατολική Μεσόγειος αποτελούσε τον πυρήνα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έπειτα από δεκαετίες πολιτικών διεργασιών και μεταβάσεων, εξεγέρσεων, επαναστάσεων, και σε ορισμένες περιπτώσεις μετά και από την ενεργή επέμβαση των αποικιακών δυνάμεων, η περιοχή κατέληξε στα μέσα του 20ού αιώνα να περιλαμβάνει τις ακόλουθες χώρες: Αίγυπτο, Ελλάδα, Ιορδανία, Ισραήλ, Κύπρο, Λίβανο, Λιβύη, Παλαιστίνη, Συρία και Τουρκία.

Τόσο στα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου όσο και στην ευρύτερη ενδοχώρα κατοίκησαν, και σε ορισμένες περιπτώσεις κατοικούν ακόμη, πληθυσμοί που συχνά αυτοπροσδιορίζονται εθνοτικά ως «Έλληνες» ή «Ρωμιοί», και ταυτόχρονα θρησκευτικά, κατά κύριο λόγο, ως «χριστιανοί ορθόδοξοι». Ωστόσο, υπήρχαν παράλληλα Έλληνες καθολικοί και προτεστάντες, καθώς και Έλληνες εβραίοι και μουσουλμάνοι. Οι επαγγελματικές δραστηριότητες περιλάμβαναν από βιομήχανους και μεγαλέμπορους έως υπαλλήλους γραφείων, τεχνίτες και ανειδίκευτους εργάτες, και η πλειονότητα αυτών των Ελλήνων ανήκαν σε μεσαίες και κατώτερες κοινωνικές τάξεις.

Οι θρησκευτικά και κοινωνικά διαφοροποιημένοι «Έλληνες/Ελληνίδες», που ζούσαν έξω από τα σύνορα της Ελλάδας, δεν ήταν απαραιτήτως πολίτες του ελληνικού κράτους, ούτε είχαν μόνο την Ελλάδα ως σημείο αναφοράς. Μπορούσαν να είναι πολίτες άλλης ευρωπαϊκής ή μεσανατολικής χώρας, ή ακόμη και να είναι απάτριδες. Η ελληνική ταυτότητα αυτών των ανθρώπων ήταν συχνά μια ρευστή και μεταβλητή έννοια, η οποία διαμεσολαβούνταν και διαμορφωνόταν από κοινοτικούς, θρησκευτικούς οργανισμούς καθώς και εκείνους που σχετίζονταν με το ελληνικό κράτος.

Για την Ελλάδα, o ευρύτερος χώρος της Εγγύς Ανατολής αποτέλεσε, από τη δεκαετία του 1840, το επίκεντρο της «Μεγάλης Ιδέας». Αυτό το αλυτρωτικό δόγμα που καθορίστηκε από το φαντασιακό ενός αυτοκρατορικού παρελθόντος, με αναγωγή στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Βυζαντίου, στόχευε στην «απελευθέρωση» των Ελλήνων που είχαν παραμείνει υπό οθωμανική διοίκηση και στη μετατροπή της Ελλάδας σε μια νέα περιφερειακή δύναμη.

Η «Μεγάλη Ιδέα», εκτός από εδαφικό, είχε και οικονομικό, πνευματικό και πολιτισμικό περιεχόμενο, αποτελώντας κυρίως έναν φαντασιακό χώρο με πορώδη σύνορα που μπορούσε να περιλάβει διάφορες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου. Το φιλόδοξο αυτό πολιτικό πρόγραμμα καθώς και οι έντονες αντιφάσεις που το συνόδευαν θάφτηκαν με την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία το 1922. Συμπαγείς ωστόσο ελληνικοί πληθυσμοί συνέχισαν να κατοικούν στην περιοχή έως τα μέσα του 20ού αιώνα, ενώ ακόμα και σήμερα δεν λείπουν αυτοί που αυτοπροσδιορίζονται ως «Έλληνες».

Η πολύμορφη ελληνική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο τους δύο τελευταίους αιώνες μάς ωθεί να διερωτηθούμε: τι σημαίνει να είναι κάποιος Έλληνας σε αυτή την περιοχή; Οι ποικίλες νοηματοδοτήσεις και διαρκείς διαπραγματεύσεις του όρου «Έλληνας/Ελληνίδα» μπορούν να αναγάγουν σήμερα την περιοχή σε ιστορικό παρατηρητήριο για τα όρια που μπορεί να αποκτήσει η έννοια τόσο στη σύγχρονη και μελλοντική Ανατολική Μεσόγειο όσο και στην Ελλάδα, όπου νέα δημογραφικά δεδομένα και διαρκείς μετακινήσεις πληθυσμών μεταβάλλουν διαρκώς την ανθρωπογεωγραφία και μας καλούν να φανταστούμε νέες μορφές συνύπαρξης.